Polski prezes niemieckiej spółki
Nasza firma zamierza założyć na terenie Niemiec spółkę z o.o. (GmbH). Jej prezesem ma zostać obywatel Polski. Jakie są warunki zatrudnienia w Niemczech członka zarządu, który jest obcokrajowcem ? Czy musi on mieszkać na terenie Niemiec?
Zasadniczo prezes zarządu nie musi posiadać miejsca zamieszkania na terenie Niemiec. Bowiem ustawa nie tego co do zasady nie wymaga. Jednak niektóre sądy rejestrowe uważają, że przynajmniej jeden członek zarządu musi być stale osiągalny na terenie Niemiec, tzn. tam mieszkać, a w związku z tym wymagają, aby wraz z wnioskiem o wpisanie spółki do rejestru handlowego złożyć kopię zameldowania dla owego członka zarządu. Stałego miejsca zamieszkania na terenie Niemiec żądają od przynajmniej jednego członka zarządu często także urzędy ds. działalności gospodarczej. Wynika to z tego, że zgodnie z niemieckim prawem zarząd musi być faktycznie i w każdej chwili w stanie do wykonywania obowiązków członka zarządu (np. § 41 GmbHG, § 43 ust. 3 GmbHG, 15a InsO itp.). A w tym celu musi znajdować się na stałe na terenie Niemiec.
Jednak istnieją także orzeczenia sądowe, zgodnie z którymi miejsce zamieszkanie członka/prezesa zarządu na terenie Niemiec nie jest wymagane, o ile w każdej chwili może wjechać na terytorium Niemiec – który to wymóg jest spełniony dla wszystkich obywateli Unii Europejskiej.
W praktyce można powiedzieć, że spojrzenie sądu rejestrowego na kwestię miejsca zamieszkania członka zarządu różni się w zależności od danego miasta. Niezbędne jest więc skonsultowanie tych kwestii w sądzie rejestrowym (w Niemczech przyjęte jest, że adwokaci telefonują z sędziami i uzgadniają z nimi wszystkie istotne kwestie) oraz w urzędzie ds. działalności gospodarczej (także tutaj przyjęte jest telefoniczne uzgadnianie przez adwokata istotnych kwestii z właściwym urzędnikiem).
Często istnieje możliwość rozwiązania problemu wymogu stałego miejsca zamieszkania od członka zarządu poprzez wyznaczenie pełnomocnika do doręczeń. Szczegóły należy uzgadniać telefonicznie z sędzią rejestrowym lub z właściwym urzędnikiem.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że podanie polskiego adresu członka zarządu ma konsekwencje natury formalno-podatkowej. Mianowicie podanie polskiego adresu członka zarządu implikuje, że zarząd firmy ma swoją siedzibę poza Niemcami, a zarząd firmy jest decydujący dla właściwości urzędu skarbowego. Jeśli zarząd firmy ma siedzibę w Polsce, właściwy jest zbiorczy dla polskich firm urząd skarbowy w Oranienburgu, co może mieć nieco niekorzystne podejście w kwestii traktowania firmy przez ten urząd skarbowy.
Co się tyczy umowy, w praktyce zawiera się z prezesami tzw. umowy menedżerskie (Geschäftsführervertrag). Natomiast umowa o pracę (jaką często zawiera się z członkami zarządu w Polsce) nie wchodzi zgodnie z niemieckim orzecznictwem sądowym zasadniczo w rachubę, ponieważ prezes – zgodnie z owym orzecznictwem – samodzielnie wykonuje swoje zadania i nie podlega niczyjemu kierownictwu, a w związku z tym nie jest pracownikiem. Wyjątki są przewidziane w sytuacjach, w których członek zarządu sam nie posiada żądnych udziałów w spółce lub posiada ich tylko bardzo niewiele, a ponadto zgodnie ze statutem spółki jest on przez wspólników regularnie kontrolowany co do treści, czasu i miejsca wykonywania pracy i w tym zakresie przez wspólników też ściśle reglamentowany.
Mimo że zazwyczaj nie jest pracownikiem, prezes podlega jednak pewnym przywilejom pracowniczym, mianowicie w kwestiach urlopu lub obowiązku wypłaty wynagrodzenia w razie choroby. Co się tyczy opłacania w pełnym zakresie składek ubezpieczenia społecznego, to kwestia ta zależy od tego, ile udziałów w spółce prezes posiada.
Spory prawne między spółką a zarządcą rozstrzygane są przez sądy cywilne, choć możliwe jest umowne ustanowienie właściwości sądów pracy. Jednak moim zdaniem nie jest to wskazane – ze względu na korzystne ustosunkowanie sądów pracy do pracowników i osób im podobnym.
Osoba kontaktowa w sprawach prawa firm w Niemczech:
Adwokat w Niemczech Dr Jacek Franek
Specjalista do spraw polsko-niemieckich
e-mail: jacek-franek@jacek-franek.com
tel. 22 622 95 96
faks 22 622 12 85